การดูแลช่องปากผู้ป่วยติดเตียง หลังรับประทานอาหาร

สุขภาพช่องปากสำคัญอย่างไร ในผู้ป่วยติดเตียงซึ่งมีภูมิคุ้มกันของร่างกายต่ำอยู่แล้ว หากทำความสะอาดช่องปากได้ไม่ดี อาจเป็นเหตุให้มีเชื้อแบคทีเรียและเชื้อราสะสมในช่องปาก เมื่อผู้ป่วยติดเตียงมีการสูดหรือสำลัก อาจทำให้มีโอกาสปอดติดเชื้อเป็นอันตรายได้ ดังนั้น การดูแลสุขภาพช่องปากในผู้ป่วยติดเตียงจึงมีความสำคัญไม่ต่างจากการดูแลสุขภาพทั่วไป การรักษาสุขภาพช่องปากและฟันที่ดีเป็นสิ่งที่สำคัญอย่างหนึ่งในการดูแลสุขภาพของบุคคล ฟันที่แข็งแรงไม่เพียงแต่จะช่วยให้ดูดีแต่ยังช่วยให้รับประทานได้สะดวก และพูดได้อย่างชัดถ้อยชัดคำ สุขภาพปากและฟันที่ดีจึงมีความสำคัญต่อการความเป็นอยู่ที่ดี

คราบเศษอาหาร หรือ พลัค เป็นต้นเหตุที่ทำให้เกิดโรค ฟัน คราบพวกนี้มาจากไหน ตอบได้เลยว่า ก็มาจากอาหารที่เรากินกันอยู่ทุกมื้อทุกวันนี่เอง ฟันจะดีมีความแข็งแกร่งหรือเกิดเป็นโรคฟัน ย่อมขึ้นอยู่กับอาหารที่เรากินกันอยู่เป็นประจำด้วย เราพบว่าอาหารบางชนิดจะส่งเสริมทำให้เกิดโรคฟันได้อย่างมาก แต่บางชนิดก็ไม่ทำให้เกิดโรคฟัน การเลือกกินอาหารให้ถูกทันตสุขอนามัยจะเป็นการช่วยลดปัญหาโรคฟัน ได้อย่างดี

การดูแลและทำความสะอาดช่องปากหลังรับประทานอาหารให้ผู้ป่วยติดเตียง มีจุดมุ่งหมายเพื่อกำจัดคราบจุลินทรีย์ ซึ่งเป็นสาเหตุของโรค ซึ่งหากมีการดูแลสุขภาพช่องปากผู้ป่วยติดเตียงได้ดี ก็จะช่วยลดปัญหาที่เกิดกับช่องปากและการติดเชื้อที่ปอดสำหรับผู้ป่วยติดเตียงได้

การประเมินสุขภาพช่องปาก :สภาพภายในช่องปากผู้ป่วยติดเตียงเป็นสิ่งสำคัญ

1. สุขภาพภายในช่องปาก (Oral hygiene):  ประเมินความสะอาดและสุขภาพของช่องปาก ได้แก่ ฟัน เหงือก ลิ้น มีแผลในเนื้อเยื่อบุของผิวช่องปาก หรือมี แผ่นคราบจุลินทรีย์หรือ Bacterial plaque หรือไม่
2. ประเมินฟันที่ใช้ในการตัดและบดเคี้ยวอาหาร: การสูญเสียฟัน หรือการใส่ฟันปลอมหรือไม่ จำนวนฟันสบกันและแข็งแรงพอในการใช้ตัดและบดเคี้ยวอาหารหรือไม่
3. การประเมินฟันปลอม: ประเภทของฟันปลอมและฟันปลอมมีสภาพการใช้งานได้ดีหรือไม่ มีการกดหรือทำให้เกิดแผลในช่องปากหรือไม่

อุปกรณ์ที่ใช้ทำความสะอาดช่องปาก

• แก้วน้ำ
• ขันน้ำหรือกะละมังใบเล็ก
• ผ้าก๊อซ
• ผ้าขนหนู
• แปรงสีฟันและยาสีฟัน
• น้ำสะอาด

การดูแลสุขภาพช่องปากให้ผู้ป่วยติดเตียง สามารถปฏิบัติได้ดังนี้
อุปกรณ์เพิ่มเติมที่ควรใช้

• แปรงซอกฟัน แปรงซอกฟัน เป็นอุปกรณ์ช่วยทำความสะอาดซอกฟันในผู้ป่วยติดเตียงที่มีช่องว่างระหว่างฟันเกิดขึ้น เนื่องจากเหงือกร่นหรือผิวฟันบริเวณซอกฟันมีส่วนคอด นอกจากนี้ยังใช้ทำความสะอาดใต้เครื่องมือจัดฟัน แปรงซอกฟันมีหลายขนาด ให้เลือกที่ขนาดใหญ่กว่าช่องว่างระหว่างฟันเล็กน้อย เพื่อการทำความสะอาดได้อย่างมีประสิทธิภาพ
• แปรงกระจุกเดียว แปรงกระจุก เหมาะสำหรับฟันที่อยู่เพียงซี่เดียว ไม่มีฟันประชิด ซึ่งเราต้องการทำความสะอาดโดยรอบซี่ฟัน หรือใช้ทำความสะอาดฟันซี่ท้ายสุดของแถว ฟันที่เกและเรียงซ้อนกัน ทำความสะอาดรอบรากเทียม (Dental implant) หรืออาจใช้ทำความสะอาดบริเวณใต้ลวดจัดฟันก็ได้

ขั้นตอนการทำความสะอาดช่องปาก

1. การแปรงฟัน ควรเลือกแปรงสีฟันที่ดีมีคุณภาพ สามารถทำความสะอาดฟันด้านในสุดให้สะอาดได้ ขนแปรงควรอ่อนนุ่ม ควรเปลี่ยนแปรงสีฟันใหม่ทุกๆ 3 เดือน เพื่อป้องกันแบคทีเรียที่ติดตรงขนแปรง เพื่อคุณภาพที่ดีของขนแปรงสีฟันด้วย
2. น้ำยาบ้วนปาก การใช้น้ำยาบ้วนปากจะช่วยทำความสะอาดปากของเราอย่างทั่วถึง สามารถเข้าไปทำความสะอาดร่องเหงือก ลิ้น กระพุ้งแก้ม
3. ลดอาหารเครื่องดื่มบางประเภท อาหารเครื่องดื่มประเภท ชา กาแฟ น้ำอัดลม มักจะเป็นต้นตอของปัญหาสุขภาพช่องปากแต่ถ้าจะเลิกกินเลยคงเป็นไปไม่ได้ เพียงแค่อยากให้ลดจำนวนลง หลังจากที่ดื่มเสร็จควรแปรงฟันหรือบ้วนปากทุกครั้ง
4. ใช้ไหมขัดฟัน บอกเลยว่าเป็นตัวหนึ่งที่ช่วยกำจัดเศษอาหารซอกฟันได้เป็นอย่างดี มีบางบริเวณที่ฟันชิดกันมากไม่สามารถทำความสะอาดได้ ต้องใช้ไหมขัดฟัน ทำความสะอาดเพื่อลดการสะสมของแบคทีเรีย ซึ่งเป็นที่มาของกลิ่นปาก ฟันผุ โรคเหงือก
5. ดูแลลิ้นให้สะอาดอยู่เสมอ หลังจากแปรงฟันทุกครั้ง เราต้องทำความสะอาดลิ้นด้วย เพื่อลดแบคทีเรียบนลิ้นซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญของกลิ่นปาก

ขั้นตอนการทำความสะอาดช่องปากผู้ป่วยติดเตียง

1. ปรับให้ผู้ป่วยติดเตียงนั่ง 30-45 องศา กรณีนั่งไม่ได้ให้ผู้ป่วยนอนตะแคงเพื่อป้องกันการสำลัก และควรแจ้งผู้ป่วยติดเตียงให้ทราบว่ากำลังจะแปรงฟัน
2. เช็ดริมฝีปากผู้ป่วยติดเตียงให้ชุ่มชื้น แล้วใช้ผ้าสะอาดชุบน้ำพันนิ้วกวาดเศษอาหารที่กระพุ้งแก้มผู้ป่วยออก
3. เอาแปรงสีฟันจุ่มน้ำให้เปียก แล้วบีบยาสีฟันที่มีฟลูออไรด์ใส่แปรงสีฟัน
4. เริ่มแปรง โดยขยับแปรงสีฟันสั้นๆแปรงให้ทั่วทุกด้านทุกซี่ เริ่มแปรงจากด้านในก่อนแล้วแปรงไล่มาด้านนอก
5. ล้างแปรงให้สะอาดแล้วแปรงลิ้นโดยแปรงจากด้านในออกด้านนอก
6. ใช้แปรงกระจุกเดียวทำความสะอาดบริเวณคอฟันในฟันซี่เดี่ยว ฟันที่ติดช่องว่าง โดยวางแปรงให้ปลายขนแปรงติดขอบเหงือก ขยับแปรงสั้นๆตามแนวคอฟันให้รอบซี่ฟัน
7. ใช้แปรงซอกฟันทำความสะอาดช่องว่างระหว่างซี่ฟัน โดยสอดแปรงเข้าไปในซอกฟัน ให้ขนแปรงแนบกับตัวฟันและชิดขอบเหงือก จากนั้นขยับเข้าออก
8. ใช้ผ้าสะอาดชุบน้ำพันนิ้วเช็ดฟองยาสีฟันออกให้หมด

การทำความสะอาดปากและฟันให้ผู้ป่วยติดเตียง ไม่ใช่เพียงเเค่การแปรงสีฟันที่ดีอย่างเดียวเท่านั้น แต่ต้องเสริมด้วยแปรงซอกฟันไหมขัดฟันกำจัดเศษอาหารให้หมดจด ร่วมกับการพาผู้ป่วยติดเตียงไปพบแพทย์เพื่อขูดหินปูนทุกๆ 6 เดือนอย่างสม่ำเสมอ ก็ช่วยให้สุขภาพปากและฟันของผู้ป่วยติดเตียงแข็งแรง สุขภาพฟันที่ดีของผู้ป่วยติดเตียง ต้องอาศัยการดูแลและใส่ใจจากผู้ดูแลผู้ป่วยติดเตียง ผู้ดูแลควรหมั่นตรวจช่องปากหลังแปรงฟันให้ผู้ป่วยติดเตียง ให้ผู้ป่วยติดเตียงอ้าปากเพื่อส่องดูฟัน ผู้ดูแลควรจะช่วยสังเกตช่องปากให้ผู้ป่วยติดเตียงว่ามีเศษอาหารติดหรือไม่ ทุกครั้งหลังรับประทานอาหารเสร็จ หากเป็นไปได้ควรใช้ไหมขัดฟันร่วมกับการแปรงฟันให้กับผู้ป่วยติดเตียง และหลังจากแปรงฟันควรแปรงลิ้นให้สะอาดให้มากที่สุด

นอกเหนือจากการดูแลความสะอาดช่องปากและฟันของผู้ป่วยติดเตียงให้ห่างไกลจากเชื้อแบคทีเรียและเชื้อราสะสมในช่องปากแล้ว อย่าลืมดูแลความสะอาดของร่างกายผู้ป่วยติดเตียง และความสะอาดของสภาพแวดล้อมของผู้ป่วยติดเตียงกันด้วยนะคะ เพื่อป้องกันเชื้อโรคและแบคทีเรียสะสมจนเกิดโรคภัยแทรกซ้อนในผู้ป่วยติดเตียง